Category Archives: Esperanto

(1989 cuento) UNA EXPERIENCIA ZAMENHOFIANA

Posted on by
Moisés Asís
[Publicado en el semanario israelí Aurora (Tel Aviv) 27(1548): 14, 9 de noviembre de 1989]
city sight tourism urban

Photo by Leonie Fahjen on Pexels.com

Estaba La Habana mulata y en muletas corriendo en el vestíbulo de los años setenta mientras él traducía a Neruda al esperanto y recibía cartas de todos los confines en la lengua internacional.
Como hombres aislados en un país aislado, tener correspondencia era la forma de hacer turismo y conocer el mundo extra insular.
“Tre estimata samideano: Mi jus legis vian nomon kaj adreson en la revuo ‘Paco’, de la Mondpaca Esperantista Movado. Mi volus korespondi kun vi kaj lerni sur via bela lando…”
Que cómo llegó al esperanto, nadie lo sabe. Sólo que un día, cuando se le cerraba el mundo a los pies, el adolescente comenzó a abrir sobres esperados con gramáticas y diccionarios, novelas y discos, postales y cartas en esperanto. Aprendió la lengua y un día también recibió los carnés de miembro de la Universala Esperanto-Asocio y de la Tutmonda Esperantista Ĵurnalista Asocio.
Cuando ya conocía y amaba la ‘internacia lingvo’, lamentó no haberla estudiado antes: Zamenhof (*) y él habían nacido en la misma fecha y a poco menos de cien años de distancia, y con el inventor del esperanto había también comunión en esa preocupación por la paz y compartir con toda la humanidad el legado ético milenario del pueblo hebreo, de ahí que Zamenhof propusiera no solo una lengua universal para la paz, sino un credo universal al que llamó hilelismo.
A diecinueve siglos de la caída de Masada en Jerusalén, estaba La Habana sin make-up ni epidermis, oscurecida por la ausencia de anuncios de neón y por los frecuentes apagones; dejaba de recordar al viejo Barrio Latino de París por el descuido, las paredes despintadas y ennegrecidas por la carburación de las guaguas [buses], sin lugares públicos donde apagar la sed o el deseo de orinar. Ruidosa pese al escaso tráfico de viejos automóviles en las calles sin bachear. Pero la gente reía alborozadamente y se amaba con intensidad.
“Tial la infano Zamenhof konsideris la malamecon de la lingvoj kiel la ĉefan malhelpon al harmonia kunvivo, kaj venis al li la ideo ke, kiam li estos granda, li verkos lingvon komunan per ĉiuj homoj, la homoj parolos ĝin, ili sin komprenos, kaj paco regos inter la popoloj”.
La suya, la de él, era una generación instruida, sana, osada y con fe política. Se les inculcaba desde niños un nuevo altruismo: amar al prójimo más que a sí mismo. Y por eso los jóvenes fueron antes los niños que erradicaron el analfabetismo en los campos, combatieron y derrotaron en las arenas de Girón y Playa Larga a un ejército extranjero de cubanos de la misma edad [referencia a la fracasada invasión en 1961 a Cuba de Bahía de Cochinos, traicionada por el Presidente John F. Kennedy], lucharon cuando hubo que luchar, cosecharon café y caña de azúcar, desbrozaron montes y se estaban convirtiendo en profesionales universitarios.
De ahí el amor de él por el esperanto, la literatura y la parapsicología. Era casi como una obsesión olvidar que en esas generaciones el papel higiénico fue reemplazado por periódicos, que la realidad objetiva fue creada a imagen y semejanza de éstos y que las vidrieras comerciales eran tristes murales de ideologización de la realidad objetiva. Se imponía crear un mundo interno de valores externos.
Se enamoró del esperanto con sus dieciséis reglas gramaticales carentes de excepción, el alfabeto fonético, la riqueza expresiva y derivativa proporcionada por los afijos. “La akcento ĉiam estas sur la antaulasta silabo, la vortoj generale estas konataj internacie, la gramatikaj reguloj ne havas esceptojn, kaj esperanto krome estas belsona.” Le resultaba increíble que la lengua más fácil del mundo permitiera traducir y comprender a los escritores clásicos y modernos de todo el orbe respetando al detalle la belleza, intención y precisión de la lengua original.
“Amo sen pano estas malbona plano. Kiu multe parolas, ne multe faras. Plej efika prediko estas praktiko. Afabla vorto pli atingas ol forto…”
Para la mayoría de los cubanos, no había existido nunca un lugar en guerra llamado Biafra y el mundo se dividía en buenos y malos. Las bibliotecas habían sido despojadas de las obras ideológicamente dañinas. Los malos hacían la guerra a Vietnam, combatían a las guerrillas sudamericanas, eran los dictadores militares de Grecia, Portugal, Indonesia y Sudán, llevaban a cabo la revolución cultural china, eran los no-árabes que disparaban a los fedayines palestinos, hostilizaban por todos los medios a la Revolución cubana y eran todos aquellos que pensaban parcial o totalmente diferente que los buenos.
Así todo era más fácil y no había razón para dejar de pensar en bicromía.
Amar se podía conjugar tan fácil como cualquier otro verbo. “Mi amas, vi amas, li amas, ŝi amas, ni amas, vi amas, ili amas. Ami, amas, amos, amis, amus, amu, amo, ama, ame, malamo: el infinitivo con ‘i’, presente con ‘as’, futuro con ‘os’, pasado con ‘is’, subjuntivo con ‘us’, imperativo con ‘u’, sustantivo con ‘o’, adjetivo con ‘a’, adverbio con ‘e’ y antónimo con el prefijo ‘mal’.
En La Habana oscura y mulata, con escaras y muletas, el amor hacia crecer la población rápidamente, pese a los impacientes pesimistas que se lanzaban al mar en balsas y neumáticos en busca de la manzana prohibida y desconocida en las costas del cercano norte.
Era una ciudad sin ramerías, pero la afición a veces sustituye la profesión. Jovencitas xenófilas salían a la caza de prepucios que mordisquear con sus cuerpos, a cambio de pañuelos de poliéster, cigarros mentolados, conservas y otros símbolos fálicos de la consumista sociedad prohibida.
El recibía cientos de postales y cartas, la mayor parte de ‘samideanoj’ de países con el mismo sistema social. ‘Samideanoj’, plural de ‘samideano’, persona que tiene la misma idea, sam-ide-ano, ¡expresivo que es el esperanto!
Los samideanoj escriben de todas partes y cuentan sobre las bellezas de sus países socialistas y él hace lo mismo. Se intercambian libros en la lengua zamenhofiana y la práctica del idioma incentiva su difusión.
Hoy él se ha levantado temprano a leer una lección de hebreo y comenzar a responder una carta a su mentor, el parapsicólogo británico Thouless [**]. Sale al trabajo temprano y regresa tarde de la universidad.
En casa le esperan cartas, como todos los días, las cartas en esperanto que recibe de día y solo puede leer de noche.
Varias cartas, pero dos son de nuevos samideanoj: no, no, se dice samideaninoj pues son dos muchachas: una búlgara y una soviética.
Mujeres jóvenes eslavas, con su letra de mujer, que escriben desde países europeos, eslavos, con sobres eslavos, sellos eslavos, caligrafías eslavas, pero en esperanto.
“Kara amiko: Kun granda goĵo mi legis vian nomon kaj adreson en la revuo ‘Paco’…”
Al terminar de leer las despedidas (“… korajn salutojn… “ o “… mi atendos senpacience vian respondon, ĝis…”) descubre que la carta de Leningrado venía en el sobre búlgaro y la carta de Varna tenía remitente y sellos8en ruso.
Cerró momentáneamente el aliento y no olvidó al día siguiente, al terminar en inglés su carta a Thouless: “A partir de hoy me dedicare apasionadamente a la investigación parapsicológica”.
Mientras, La Habana mulata y en muletas corría en el vestíbulo de los años setenta.
=======
*Ludwick Lejzer Zamenhof (1959-1917): Oftalmólogo, humanista y poliglota judeopolaco, creador del esperanto. Su hija menor fue asesinada por los nazis en Treblinka en 1942.
**Robert Henry Thouless (1894-1984): Eminente psicólogo y parapsicólogo británico, introdujo la palabra griega “psi” para referirse a los fenómenos parapsicológicos. Fue presidente de la Society for Psychical Research.

Continue reading →

(2015) CÓMO CONOCĺ LA DECLARACION UNIVERSAL DE DERECHOS HUMANOS GRACIAS AL ESPERANTO

Posted on by

MOISÉS ASÍS·

LUNES, 14 DE DICIEMBRE DE 2015

statue of buddha against sky

Photo by Pixabay on Pexels.com

Muy pocas personas saben que fui el único miembro de Amnesty International en Cuba desde 1971 o 1972, por mucho tiempo y hasta trabajé durante varias décadas desde la Isla comunista para la organización con sede en Londres, traduciendo al español las investigaciones científicas sobre tortura realizadas por el Amnesty International’s Danish Medical Group y hasta elaboré un sistema informático para la organización (TIRSSAI: Torture-Information Retrieval System of Amnesty International). Más que eso no podía hacer debido a la vigilancia de la policía políitica y las pésimas comunicaciones telefónicas y postales desde y hacia Cuba. Nunca me permitieron asistir a ninguna de las reuniones de Amnesty International en diferentes países pese a las gestiones realizadas por ellos.
Sin embargo, conocí personalmente y mantuve comunicación directa con los principales dirigentes de la organización, jamás acepté retribuciones a cambio de mi trabajo y creo que fui útil, a tal punto que en 1979 el “Boletín de Psicología” del Hospital Psiquiátrico de La Habana publicó mi artículo que proponía la creación de la Psicología de la Tortura como rama de la Psicología para el estudio y combate de ese flagelo de la civilización [“Psicologia de la tortura: Premisas y contenido para una nueva especialidad cientifica”. Boletín de Psicología (La Habana), 2(1):19-27, 1979].
Algo importante me enseñó la vida y es que nada existe sin un propósito, NADA de las cosas que me han interesado o a que me he dedicado han sido inútiles y todas han jugado un papel importante luego en determinadas circunstancias. Como dice el Talmud, “No desdeñes a ninguna persona ni desprecies ningún objeto, que cada persona tiene su hora y cada objeto tiene su lugar”.
Un ejemplo simpático me ocurrió hace pocos años mientras visitaba a un anciano veterano de la Segunda Guerra Mundial y que vivía solo en su casa de Miami. Pese a que la hija me advirtió que él no me abriría la puerta, el anciano percibió que debía hacerlo pues yo estaba ahí para ayudarlo. Tras conversar sobre su experiencia bélica contra los nazis y su participación en la toma de Berlín con las tropas estadounidenses, mencionó que hablaba esperanto, lo cual me permitió inmediatamente hacer mayor rapport durante el resto de la entrevista.

“Neniu suferu torturon au kruelan, nehoman au sendignigan traktadon au punon”
La Declaración Universal de Derechos Humanos fue promulgada por la Asamblea General de Naciones Unidas el 10 de diciembre de 1948 y Cuba no sólo firmó el documento y las posteriores ratificaciones y declaraciones de derechos civiles y políticos, sino que el embajador cubano Ernesto Dihigo (La Habana 1896-Miami 1991) fue uno de los autores principales del documento.
Como paradoja, a partir de 1959, los cubanos que vivieron o nacieron en las seis décadas siguientes apenas tuvieron noción de qué era ese documento y muchos creían que era algo así como “Propaganda Enemiga”, pues así estaba tipificado en el Código Penal de Cuba el delito por el que cientos de personas fueron condenadas a largos años de prisión por la sola posesión del documento. Muchísimos cubanos dentro de la Isla conocían mejor quienes fueron el cosmonauta soviético Yuri Gagarin, los poemas del líder comunista vietnamita Ho Chi Minh o las acusaciones contra los anticastristas Luis Posada Carriles y Orlando Bosch que la Declaración Universal de Derechos Humanos.
Confieso que tuve mejor suerte, y por designios del destino.
Poco antes de caer preso por intento de salida del país en enero de 1970, acostumbraba a visitar la biblioteca de la Oficina Regional de la Unesco para América Latina, en el barrio habanero del Vedado. Ahí pude leer un artículo sobre las Naciones Unidas y la Declaración Universal de Derechos Humanos. ¿Pero cómo conseguir una copia del documento?
La solución vino a través del aprendizaje del esperanto, la lengua universal diseñada por Ludwig Lejzer Zamenhof en 1888….
La Universala Esperanto-Asocio, con sede en Rotterdam, Holanda, respondió a mi petición y me envió gratuitamente libros que no podía adquirir en Cuba en esa época: la Sankta Biblio (la Biblia hebrea, traducida por Zamenhof), diccionarios (esperanto, esperanto-español, esperanto-francés, esperanto-hebreo, esperanto-árabe), obras clásicas traducidas al esperanto y muchas copias de la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj. Yo trataba de pagarles, inútilmente, enviándoles estampillas nuevas de correo cubano por el equivalente del precio, ya que la moneda oficial cubana carecía de valor de cambio internacional:
UNIVERSALA DEKLARACIO DE HOMAJ RAJTOJ
Adoptita kaj proklamita de Rezolucio 217 A (III) de la Ĝenerala Asembleo, 10 decembro 1948
Antaukonsideroj
Pro tio, ke agnosko de la esenca digno kaj de la egalaj kaj nefordoneblaj rajtoj de ĉiuj membroj de la homara familio estas la fundamento de libero, justo kaj paco en la mondo,
Pro tio, ke malagnosko kaj malestimo de la homaj rajtoj rezultigis barbarajn agojn, kiuj forte ofendis la konsciencon de la homaro, kaj ke la efektiviĝo de tia mondo, en kiu la homoj ĝuos liberecon de parolo kaj de kredo kaj liberiĝon el timo kaj bezono, estas proklamita kiel la plej alta aspiro de ordinaraj homoj,
Pro tio, ke nepre necesas, se la homoj ne estu devigitaj, sen alia elektebla vojo, ribeli kontraŭ tiranismo kaj subpremo, ke la homaj rajtoj estu protektataj de la leĝo,
Pro tio, ke nepre necesas evoluigi amikajn rilatojn inter la nacioj,
Pro tio, ke la popoloj de Unuiĝintaj Nacioj en la Ĉarto reasertis sian firman kredon je la fundamentaj homaj rajtoj, je la digno kaj valoro de la homa personeco kaj je la egalaj rajtoj de viroj kaj virinoj, kaj firme decidis antaŭenigi socian progreson kaj pli altnivelan vivon en pli granda libereco,
Pro tio, ke la Ŝtatoj-Membroj sin devigis atingi, en kunlaboro kun Unuiĝintaj Nacioj, la antaŭenigon de universala respekto al kaj observado de la homaj rajtoj kaj fundamentaj liberecoj,
Pro tio, ke komuna kompreno pri tiuj ĉi rajtoj kaj liberecoj estas esence grava por plena realigo de tiu sindevigo,
Tial, nun,
La Ĝenerala Asembleo,
Proklamas tiun ĉi Universalan Deklaracion de Homaj Rajtoj kiel komunan celon de atingo por ĉiuj popoloj kaj ĉiuj nacioj, por tio, ke ĉiu individuo kaj ĉiu organo de la socio, konstante atentante ĉi tiun Deklaracion, per instruado kaj edukado strebu al respektigo de tiuj ĉi rajtoj kaj liberecoj, kaj per laugradaj paŝoj naciaj kaj internaciaj certigu ilian universalan kaj efektivan agnoskon kaj observadon, same tiel inter la popoloj de la Ŝtatoj-Membroj mem, kiel inter la popoloj de teritorioj sub ilia jurisdikcio.
Artikolo 1
Ĉiujn homoj estas denaske liberaj kaj egalaj lau digno kaj rajtoj. Ili posedas racion kaj konsciencon, kaj devus konduti unu al alia en spirito de frateco.
Artikolo 2
Ĉiuj rajtoj kaj liberecoj difinitaj en tiu ĉi Deklaracio validas same por ĉiuj homoj, sen kia ajn diferencigo, ĉu laŭ raso, hautkoloro, sekso, lingvo, religio, politika au alia opinio, nacia au socia deveno, posedaĵoj, naskiĝo aŭ alia stato. Plie, nenia diferencigo estu farata surbaze de la politika, jurisdikcia au internacia pozicio de la lando au teritorio, al kiu apartenas la koncerna persono, senkonsidere ĉu ĝi estas sendependa, sub kuratoreco, ne-sinreganta au sub kia ajn alia limigo de la suvereneco.
Artikolo 3
Ĉiu havas la rajtojn je vivo, libereco kaj persona sekureco.
Artikolo 4
Neniu estu tenata en sklaveco au servuteco; sklaveco kaj sklavkomerco estu malpermesitaj en ĉiuj siaj formoj.
Artikolo 5
Neniu suferu torturon au kruelan, nehoman au sendignigan traktadon au punon.
Artikolo 6
Ĉiu rajtas esti ĉie agnoskita jure kiel persono.
Artikolo 7
Ĉiuj homoj estas jure egalaj, kaj rajtas sen diskriminacio al egala jura protekto. Ĉiuj rajtas ricevi egalan protekton kontraŭ kia ajn diskriminacio, kiu kontraŭas tiun ĉi Deklaracion, kaj kontraŭ kia ajn instigo al tia diskriminacio.
Artikolo 8
Ĉiu rajtas ricevi de la kompetentaj naciaj tribunaloj efikan riparon pro agoj, kiuj kontraŭas la fundamentajn rajtojn, kiujn li havas lau la konstitucio au la leĝoj.
Artikolo 9
Neniu suferu arbitrajn areston, malliberigon au ekzilon.
Artikolo 10
Ĉiu en plena egaleco rajtas je justa kaj publika proceso antaŭ sendependa kaj senpartia tribunalo, por prijuĝo de liaj rajtoj kaj devoj kaj de kiu ajn kriminala akuzo kontraŭ li.
Artikolo 11
1. Ĉiu akuzita pro punebla faro rajtas, ke oni supozu lin senkulpa, ĝis oni pruvos lauleĝe lian kulpon en publika proceso, en kiu li ricevis ĉiujn garantiojn necesajn por sia defendo.
2. Neniu estu konsiderata krimkulpa pro kia ajn ago au neago, kiu ne konsistigis puneblan faron, laŭ nacia aŭ internacia juro, en la tempo, kiam ĝi estis farita. Same tiel, ne estu aljuĝita pli severa puno ol tiu, kiu estis aplikebla en la tempo, kiam la punebla faro estis plenumita.
Artikolo 12
Neniu suferu arbitrajn intervenojn en sian privatecon, familion, hejmon aŭ korespondadon, nek atakojn kontraŭ sia honoro aŭ reputacio. Ĉiu rajtas ricevi juran protekton kontraŭ tiaj intervenoj au atakoj.
Artikolo 13
1. Ĉiu havas la rajton libere moviĝi kaj loĝi interne de la limoj de kiu ajn ŝtato.
2. Ĉiu rajtas eliri el kiu ajn lando, inkluzive la propran, kaj reveni en sian landon.
Artikolo 14
1. Ĉiu rajtas peti kaj ricevi en aliaj landoj azilon kontraŭ persekuto.
2. Tiu rajto ne estas alvokebla en kazoj de persekutaj akuzoj malfalse levitaj pro ne-politikaj krimoj au pro agoj kontraŭaj al la celoj kaj principoj de Unuiĝintaj Nacioj.
Artikolo 15
1. Ĉiu rajtas havi ŝtatanecon.
2. Al neniu estu arbitre forprenita la ŝtataneco, nek rifuzita la rajto ŝanĝi sian ŝtatanecon.
Artikolo 16
1. Plenaĝaj viroj kaj virinoj, sen ia ajn limigo pro raso, nacieco au religio, rajtas edziĝi kaj fondi familion. Iliaj rajtoj estas egalaj koncerne la geedziĝon, dum la geedzeco kaj koncerne eksedziĝon.
2. Geedziĝo okazu sole laŭ libera kaj plena konsento de la geedziĝontoj.
3. La familio estas la natura kaj fundamenta grupunuo de la socio, kaj ĝi rajtas ricevi protekton de la socio kaj de la Ŝtato.
Artikolo 17
1. Ĉiu rajtas proprieti havaĵon, kaj sola kaj en asociiĝo kun aliaj.
2. Al neniu estu arbitre forprenita lia proprieto.
Artikolo 18
Ĉiu havas la rajton je libereco de penso, konscienco kaj religio; tiu ĉi rajto inkluzivas la liberecon ŝanĝi sian religion au kredon, kaj liberecon manifesti, ĉu sola ĉu kune kun aliaj, ĉu publike ĉu private, sian religion au kredon per instruado, praktikado, adorado kaj observado.
Artikolo 19
Ĉiu havas la rajton je libereco de opinio kaj esprimado; ĉi tiu rajto inkluzivas la liberecon havi opiniojn sen intervenoj de aliaj, kaj la rajton peti, ricevi kaj havigi informojn kaj ideojn per kiu ajn rimedo kaj senkonsidere pri la landlimoj.
Artikolo 20
1. Ĉiu havas la rajton je libereco de pacema kunvenado kaj asociiĝo.
2. Neniu estu devigita aparteni al asocio.
Artikolo 21
1. Ĉiu homo rajtas partopreni la regadon de sia lando, au rekte au pere de libere elektitaj reprezentantoj.
2. Ĉiu rajtas je egala aliro al publika servo en sia lando.
3. La volo de la popolo estu la bazo de la autoritato de la registaro; tiu volo estu esprimata per regulaj kaj autentikaj elektoj, kiuj okazu per universala kaj egala balotrajto, kaj per sekreta voĉdono aŭ ekvivalentaj liberaj voĉdonaj proceduroj.
Artikolo 22
Ĉiu, kiel membro de la socio, havas rajton je socia sekureco kaj povas postuli la realigon, per naciaj klopodoj kaj internacia kunlaboro, kaj konforme al la organizo kaj disponeblaj rimedoj de ĉiu Ŝtato, de tiuj ekonomiaj, sociaj kaj kulturaj rajtoj, kiuj estas nepre necesaj por lia digno kaj por la libera disvolviĝo de lia personeco.
Artikolo 23
1. Ĉiu havas rajton je laboro, je libera elekto de sia okupo, je justaj kaj favoraj laborkondiĉoj kaj je protekto kontraŭ senlaboreco.
2. Ĉiu, sen ia ajn diskriminacio, rajtas ricevi egalan salajron pro egala laboro.
3. Ĉiu, kiu laboras, rajtas ricevi justan kaj favoran kompenson, kiu certigu por li mem kaj por lia familio ekziston konforman al homa digno, kaj kiun suplementu, launecese, aliaj rimedoj de socia protekto.
4. Ĉiu rajtas formi kaj aliĝi sindikatojn por protekto de siaj interesoj.
Artikolo 24
Ĉiu havas rajton je ripozo kaj libertempo, inkluzive racian limigon de la laborhoroj kaj periodajn feriojn kun salajro.
Artikolo 25
1. Ĉiu havas rajton je vivnivelo adekvata por la sano kaj bonfarto de si mem kaj de sia familio, inkluzive de nutraĵo, vestaĵoj, loĝejo kaj medicina prizorgo kaj necesaj sociaj servoj, kaj la rajton je sekureco en okazo de senlaboreco, malsano, malkapablo, vidvineco, maljuneco au alia perdo de la vivrimedoj pro cirkonstancoj ekster sia povo.
2. Patrineco kaj infaneco rajtigas al specialaj prizorgoj kaj helpo. Ĉiuj infanoj, egale ĉu ili naskiĝis en aŭ ekster geedzeco, ricevu saman socian protekton.
Artikolo 26
1. Ĉiu havas rajton je edukiĝo.La edukado estu senpaga, almenaŭ en la elementa kaj fundamenta stadioj. La elementa edukado estu deviga. La teknika kaj porprofesia edukado estu ĝenerale akirebla, kaj pli alta edukado estu egale akirebla por ĉiuj laŭ ties meritoj.
2. Edukado celu la plenan disvolvon de la homa personeco kaj plifortigon de la respekto al la homaj rajtoj kaj fundamentaj liberecoj. Ĝi kreskigu komprenon, toleron kaj amikecon inter ĉiuj nacioj, rasaj au religiaj grupoj, kaj antaŭenigu la agadon de Unuiĝintaj Nacioj por konservo de paco.
3. Gepatroj havas unuavican rajton elekti la specon de la edukado, kiun ricevu iliaj infanoj.
Artikolo 27
1. Ĉiu rajtas libere partopreni la kulturan vivon de la komunumo, ĝui la artojn kaj partopreni sciencan progreson kaj ĝiajn fruktojn.
2. Ĉiu havas rajton je protekto de la moralaj kaj materialaj interesoj rezultantaj el eventualaj sciencaj, literaturaj au artaj produktaĵoj, kiujn li autoris.
Artikolo 28
Ĉiu havas rajton je socia kaj internacia organizo, en kiu la rajtoj kaj liberecoj difinitaj en ĉi tiu Deklaracio povas esti plene realigitaj.
Artikolo 29
1. Ĉiu havas devojn al la komunumo, en kiu, sole, estas ebla la libera kaj plena disvolviĝo de lia personeco.
2. En la uzado de siaj rajtoj kaj liberecoj, ĉiu estu subigita sole al tiuj limigoj, kiuj estas jure difinitaj ekskluzive kun la celo certigi adekvatan rekonon kaj respekton por la rajtoj kaj liberecoj de aliaj kaj por konformiĝi al justaj postuloj de moralo, publika ordo kaj ĝenerala bonfarto en demokrata socio.
3. Tiuj ĉi rajtoj kaj liberecoj estas en neniu okazo efektivigeblaj kontraŭe al la celoj kaj principoj de Unuiĝintaj Nacioj.
Artikolo 30
Nenio en ĉi tiu Deklaracio estu interpretita kiel implico, ke iu ajn Ŝtato, grupo aŭ persono iel ajn rajtas entrepreni ian ajn agadon au plenumi ian ajn agon, kiu celus detrui kiun ajn el la rajtoj kaj liberecoj ĉi-ene difinita
===============================================
Aún siete décadas después de redactado y aprobado por todo el mundo, este documento internacional sigue siendo considerado “propaganda enemiga” (Art. 103 del Codigo Penal) en Cuba [Codigo Penal, Ley No. 62. La Habana: Editorial de Ciencias Sociales, 1989. p. 56] y, para poner un ejemplo, en la primavera de 2003 decenas de periodistas independientes y bibliotecarios independientes fueron condenados a largas penas de prisión –hasta 28 años de encierro- y en la mayoría de los casos la principal pieza de evidencia en su contra era la simple posesión de la Declaración Universal de Derechos Humanos, como consta en las actas del juicio [Frank Hernandez-Trujillo & Juan Benemelis. Juicios a opositores pacificos en Cuba. Terrorismo de Estado. Miami: Grupo de Apoyo a la Democracia, 2004. 396 p.].
En la primavera de 1989 escribí un cuento basado en un incidente real y personal: yo me carteaba en esperanto con decenas de personas de todas partes del mundo y ocurrió un “milagro”… He aquí el cuento, luego publicado en el semanario israelí Aurora [http://www.aurora-israel.com.il/1989/1548:14]:
UNA EXPERIENCIA ZAMENHOFIANA
Lean el cuento en mi siguiente nota del 15 de diciembre de 2015.

 

COMENTARIOS:
Virginia Garcia
Virginia Garcia:  Excelente amigo querido. Usted es una joya desde que nacio.

Beatriz Henriquez
Beatriz Henriquez:  Muy interesante lo escrito en castellano, lamentablemente no sé esperanto, así que no pude entenderlo. Felicidades! Y gracias por compartir la información y la vivencia.